Hoogsensitief achter in de klas

In mijn praktijk komen vaak hoogsensitieve kinderen. Als je hoogsensitief bent, betekent dit dat je gevoelig bent voor prikkels en dat je deze op een intense manier verwerkt.

Gelukkig komt er steeds meer aandacht voor hoogsensitiviteit. Over wat er lastig aan is en ook wat er juist zo goed en fijn aan is, als je weet hoe je ermee om kunt gaan. Daarom wil ik hier de komende tijd een aantal blogs over schrijven. Over herkenbare situaties in het leven van een hoogsensitief kind, thuis of in de klas. Deze blog gaat over emotionele sensitiviteit.

foto jongen in de klas

Vooraan in de klas

Finn zit vooraan in de klas. De leerkracht vindt dat Finn vaak afgeleid is, daarom heeft ze hem vooraan gezet. Hierdoor zal hij minder afgeleid zijn, omdat hij niet meer ziet dat Julia haar staart ronddraait en dat Ezra met zijn voet zit te wiebelen. Hij zal zich zo beter kunnen concentreren. Het helpt helaas niet. Finn zit steeds achterstevoren en bovendien is zijn concentratie is er niet beter op geworden.

Overzicht

Dit komt omdat hij niet alleen ziet wat er gebeurt in de klas, hij voelt dit ook. Hij voelt dat een klasgenootje verdrietig is. Tegelijkertijd merkt hij dat er twee kinderen ruzie hebben, terwijl deze allebei stil op hun stoel zitten. Het is niet direct voor iedereen waarneembaar. Voor Finn wel, maar dan is het belangrijk dat hij overzicht heeft. Omdat hij voor in de klas zit, weet hij niet om welke kinderen het gaat. En dat is lastig, vooral boosheid kan voor Finn als een bedreiging aanvoelen, ook al is dit niet op hem gericht. Dat maakt dat hij zich omdraait, hij wil graag met zijn eigen ogen zien wie er boos is. Dan voelt hij zich veiliger.

Ruimte vol mensen

Zelf heb ik dit ook. Pasgeleden heb ik twee informatie-avonden gehad. Bij mijn dochter op het VO en bij mijn zoon op de basisschool. Op zo’n avond krijg je belangrijke informatie voor je kind, dus wil ik dat goed in me opnemen. Jarenlange ervaring en aanpassing maakt dat dat lukt.

Toch blijft het lastig om in een volle ruimte te zitten. Door de intense verwerking van emotionele prikkels, ben ik dan in een continue staat van alertheid. Als een konijntje in het bos, waar vossenogen achter elke struik blinken. Dit heb ik vooral met de mensen die achter me zitten, terwijl ik deze mensen niet ken en zij ook aan het luisteren zijn naar de informatie en niet op mij letten.

Dan overvalt me een onbestemd gevoel, ook al weet ik rationeel wat er gebeurt, toch kom ik doodmoe thuis van zo’n avond.

Ik begrijp het en toch…

Ik heb me de afgelopen jaren grondig verdiept in hoogsensitiviteit. Op het moment dat ik in de klas van mijn kinderen zit (of in een bioscoop, congreszaal of volle tram…) begrijp ik wat er gebeurt. Dat scheelt veel. Ik weet hierdoor dat het de sfeer is die ik oppik en dat het niet allemaal mijn eigen gevoelens zijn. Daardoor kan ik het daarna beter van me afzetten. Als kind wist ik dat niet. En Finn ook niet. Hij begrijpt niet wat hij allemaal voelt en weet daardoor ook niet welke gevoelens van hemzelf zijn en welke van iemand anders. Misschien heeft hij het idee dat hij zelf verdrietig is, terwijl Emma, die achter hem zit, verdrietig is omdat haar oma ziek is. Hij raakt in de war omdat hij net thuis vrolijk aan het ravotten was met zijn broertje en nu bijna moet huilen.

Achterin en oefenen met filteren

Voor Finn kan het helpen om achter in de klas te zitten. Zo kan hij alles overzien en zijn gevoel matchen met wat hij ziet. Ook is het belangrijk dat hij weet hoe het bij hem werkt. Dat hij geen filter heeft in het informatieverwerkingssysteem in de hersenen (Elke van Hoof) en dat het bij hem vooral om het verwerken van emoties gaat. Dat de meeste andere kinderen wel zo’n filter hebben. Het is belangrijk om op een bij de leeftijd passende manier uit te leggen hoe het werkt in hoofd en lijf. Verder is het daarbij goed om te zoeken naar manieren om je als kind op bepaalde momenten goed af te kunnen sluiten in de klas. Hierover volgt een andere blog!

De voordelen van de eigenschap van Finn

Op een dag kwam er een nieuw meisje in de klas, Anna. Finn zit intussen al een paar weken achteraan in de klas en voelt zich beter op z’n gemak. Met het gevolg dat zijn schoolwerk de laatste tijd verbeterd is. Het nieuwe meisje zit stijf rechtop op haar stoel en haar stem bibbert een beetje als de juf vraagt of ze haar naam wil zeggen. Finn springt van zijn stoel en loopt voorzichtig met zijn lievelingspotlood naar haar toe. Met het gevolg dat de juf Finn wil waarschuwen dat hij op zijn stoel moet blijven zitten. Voordat ze dat doet, ziet ze Anna ontspannen glimlachen. ‘Misschien wil je je naam op een blaadje schrijven,’ vraagt Finn. Het bleek dat Finn aanvoelde wat Anna nodig had, en hij reageerde instinctief. De juf laat ze die dag samen werken en Anna is snel gewend in de klas.

Janneke Luijkx is creatieve kindercoach en schrijfdocente. Zij begeleidt hoogsensitieve kinderen in haar praktijk in Wateringen of op de school van een kind.

Vanwege privacy redenen zijn de namen in deze blog gefingeerd.

Ik probeer het gewoon

Het begin van de vakantie is vaak een moment waarop je terugkijkt naar het afgelopen schooljaar. Vol trots op wat je kind heeft bereikt, met sport, op school of omdat je kind iets heeft overwonnen.

Zo heb ik net met trots het filmpje nog eens bekeken dat de juf van mijn zoon heeft gemaakt van het afgelopen schooljaar in groep 7. Geweldig filmpje, de kinderen zijn actief en het plezier spat van het scherm af.

Ook zit er een stukje bij van een dansvoorstelling die de groepen 7 gaven. Wij als ouders mochten komen kijken en mijn zoon vond het superspannend. Hij houdt er niet zo van als iedereen naar hem kijkt.

Wat was het een gave voorstelling om naar te kijken. Er stond daar een samenhangende, swingende groep die uitbundig danste. Soms wisten kinderen niet waar ze moesten staan, dan hielpen ze elkaar met knikjes. En wat ik het mooiste vond: je kon zien dat ze ontzettend veel lol hadden! Ik kreeg er tranen van in mijn ogen.

Deze groep 7 deed het maar gewoon. Zij durfden vol overgave te dansen, terwijl een aantal van hen dat niet vaak gedaan had en misschien stiekem van te voren dacht ‘dat kan ik niet’.

Ik kan dat niet

Want hoe vaak hoor ik niet van kinderen in mijn praktijk ‘ik kan dat niet‘, ‘ik kan niet tekenen, dansen, schrijven of …. ‘ vul maar in. En dat maakt me verdrietig. Soms ook een beetje boos. Ik zeg tegen kinderen dat ik dat zinnetje ‘ik kan het niet’ niet wil horen. Dat ‘ik ga het proberen’ een betere zin is. Sommige kinderen pakken dit snel op, anderen schrikken ervan als ik quasi boos doe. Het helpt dan als ik zelf ook fouten maak (niet eens expres hoor, ik ben soms nogal onhandig en écht altijd mijn telefoon en sleutels kwijt :)). Vooral het toegeven dat ik een foutje maakte, vinden kinderen vaak fijn.

‘Jij moet nog veel leren’, ‘dit zijn nu eenmaal de regels’, ‘dat lukt je nooit’, zijn zinnen die kinderen in hun omgeving horen. En dat is nu net waarom ze niet durven, waardoor dat zinnetje ‘ik kan het niet’ in hun hoofd blijft plakken.

Ik probeer het gewoon!

En daarom gun ik ieder kind om te gaan dansen, ook al weet je de passen niet. Om de eerste stap te zetten in het omdenken, te denken ‘ik probeer het gewoon’. Want na die eerste stap wordt het alleen maar makkelijker.

Zelfvertrouwen van je kind vergroten door te tekenen

‘Mama, kijk eens wat ik heb getekend,’ roept Rosa als ze de klas uitkomt. Bewonderend bekijkt de moeder de tekening. Ze is trots op haar dochter. Door te tekenen kun je als kind je creativiteit ontwikkelen. Dat is in mijn ogen heel belangrijk. En tekenen is meer dan dat. Met tekenen kunnen kinderen hun gevoelens uiten. Je kunt het zelfvertrouwen vergroten van je kind, door te communiceren via tekeningen.

Begeleiden met tekeningen

Als ik kinderen begeleid bij het vergroten van hun zelfvertrouwen, dan laat ik hen vaak tekenen.
Dit geeft mij aanvullende informatie die ouders, kinderen of school mij geven aan het begin van een coachingstraject. Ook jij als ouder kunt via tekeningen communiceren met je kind.

Tekeningen vertellen veel over hoe je kind zich voelt. Je zoon of dochter kan via een tekening een signaal afgeven dat er iets speelt.

Ook kan begeleiding tijdens het tekenen het zelfvertrouwen vergroten van je kind. Zo laat ik gespannen kinderen met rustgevende materialen werken. Zij ontspannen zichtbaar door gebruik van materialen als pastelkrijt of waterverf. Door kinderen op een bepaalde manier te laten tekenen, worden hun emoties op een positieve manier beïnvloed.

In deze blog wil ik je meer vertellen over zowel het lezen van signalen in tekeningen als de begeleiding tijdens het tekenen.

Signalen in kindertekeningen

Bij een intakegesprek geven ouders aan wat er speelt bij hun kind. Een kind kan gespannen zijn, moeite hebben met de omgang met andere kinderen of gedrag vertonen dat niet past bij de leeftijd van het kind. Als ouder heb je vaak goed inzicht in wat de oorzaken zijn. ‘De spanning ontstaat door de toetsen op school‘ of ‘Mijn kind gedraagt zich kinderlijk in het spel met leeftijdgenoten, hij vindt daardoor geen aansluiting’. Ook kunnen kinderen zelf goed aangeven wat hen dwarszit.

Als het niet zo duidelijk is

Er zijn echter ook kinderen die moeite hebben om te vertellen wat er aan de hand is. Of er zijn vragen van ouders of van een leerkracht over onverklaarbaar gedrag. Zoals woedeaanvallen die zonder reden lijken te ontstaan, of juist een kind dat onzeker is en waar geen duidelijke oorzaak voor aan te wijzen is.

Dan komen tekeningen van pas. Kinderen communiceren via tekeningen en kunnen daar signalen in aangeven.

Tekenen en ontwikkeling

Op verschillende leeftijden tekenen kinderen op een bepaalde manier. Over de hele wereld en in verschillende culturen worden dezelfde soorten kindertekeningen gemaakt. Het herkennen van betekenis in tekeningen is gebaseerd op de analytische psychologie van Carl Gustav Jung en de inzichten van Erich Neumann. In combinatie met ideeën van modernere ontwikkelingspsychologen als Margareth Mahler, Erik H. Erikson en Piaget is het mogelijk om tekeningen te lezen. Van ongeveer de leeftijd van 4 tot 12 jaar laten kinderen belangrijke ontwikkelingen zien in hun tekeningen. Wil je hier meer over weten, kijk dan bij De Waterjuffer of bij Theresa Foks-Appelman.

Een kind geeft een signaal als hij of zij afwijkend tekent dan dat wat een kind met een gezonde, normale ontwikkeling tekent. Zo’n signaal geeft aan dat kinderen zich niet geaccepteerd voelen, of zichzelf niet goed genoeg vinden. Het serieus nemen van dit signaal en de juiste begeleiding, kan het zelfvertrouwen vergroten van je kind.

Een voorbeeld uit de praktijk

De tekening hieronder is gemaakt door Sara van 11 jaar. Deze tekening had ook gemaakt kunnen worden door een meisje van 6. Dit geeft aan dat de manier van tekenen niet past bij haar leeftijd. De fijne motoriek van Sara is niet voldoende ontwikkeld en zij laat jonger gedrag zien dan haar leeftijdsgenoten. Verder valt op dat zij een aantal lichaamsonderdelen niet getekend heeft. Van een meisje van haar leeftijd kun je dit wel verwachten. Zij tekent bijvoorbeeld geen nek en ook geen voeten. Dit kan duiden op dat zij weinig wilskracht heeft (niet tekenen van de nek) en onevenwichtig is (geen voeten). En zo zijn er nog andere signalen te halen uit deze tekening. In het boek Kinderen geven tekens (Theresa Foks-Appelman) staat een duidelijk overzicht van details in een menstekening.

Ik schrijf bewust dat het mogelijk zo is, ik vind het belangrijk om of bij het kind of bij ouders na te gaan of dit klopt. Vaak roept het herkenning op en zijn ouders blij met de informatie die ik hen geef.

Tekenen als werkvorm voor het vergroten van zelfvertrouwen

Sara heb ik begeleid met als doel steviger met beide benen op de grond te staan en haar bewuster te maken van haar lichaam. Zij heeft een combinatie van teken- en bewegingsoefeningen gedaan en ik heb gesprekken met haar gehad, vaak over een verhaal met een boodschap. Na een aantal keer gaat het al veel beter met haar.

Een oefening die goed helpt om te aarden is om met twee handen tegelijkertijd van boven naar beneden te tekenen. Kinderen vinden dit extra leuk om te doen op het vintage schoolbord in mijn praktijk.

Zelfvertrouwen vergroten door strepen van boven naar beneden te tekenen op het schoolbord.

Rust voor je kinderen

Als je kinderen druk zijn en zij wel wat rust kunnen gebruiken, dan kun je deze oefening met je kinderen doen. Als je geen krijtbord hebt kun je een groot vel papier op een deur hangen en met wascokrijt de strepen van boven naar beneden maken. Je kind haalt aan de onderkant de krijtjes van het bord of papier en zet ze weer bovenaan om de beweging naar beneden te herhalen. Je kind krijgt hierdoor meer besef van zijn of haar lijf. Door deze oefening zal het zelfvertrouwen vergroten van je kind.

Teken het tegenovergestelde

Een andere manier om kinderen te begeleiden meer zelfvertrouwen te krijgen is om ze op een tegenovergestelde manier te tekenen dan dat ze tekenen.
Als een kind een tekening maakt met dunne zachte lijnen, kan dit betekenen dat hij of zij onzeker is. Dan kan het helpen om hoekige figuren te tekenen met stevige lijnen. Door hardere lijnen te tekenen, leert dit kind zich krachtig te uiten. Het is belangrijk dat een kind dit in een nieuwe tekening doet, je kind hoeft een gemaakte tekening niet te verbeteren!

Krassen!

Ook krassen werkt heel fijn. Vaak kijken kinderen me vreemd aan als ik zeg dat ze mogen krassen. Kinderen die me nog niet zo goed kennen, kijken zelfs wantrouwend. Pasgeleden gaf ik schrijfdans op een school aan een groepje kleuters. Een jongen was nogal boos en wilde niet meedoen met de oefening. Ik zei tegen hem dat het fijn voor hem kon zijn om het blad vol te krassen. ‘Dat doe ik niet, ik moet mooi tekenen,’ zei hij. Ik ben met de andere kinderen verder gegaan met de oefening. Toen ik weer bij de jongen keek had hij zijn hele blad volgekrast. Zo goed!

Hij kreeg een dikke duim van mij en er verscheen een smile op zijn gezicht. Dat zijn momenten dat ik weet dat er op een positieve manier iets veranderd bij een kind.

Referenties

T. Foks-Appelman, Kinderen geven tekens (2004). Eburon J. de Lange, Wat kindertekeningen vertellen. De Waterjuffer.

NB. I.v.m privacy zijn de namen van de kinderen gefingeerd en is de casus globaal beschreven.

Hooggevoelig op vakantie: 5 tips

Ik ga dit jaar rondreizen door Groot-Brittannië en Ierland. Ik heb er zin in! Ruige natuur en Keltische kunst en ook het Engelse ontbijt en a pint of Guinness, please.

Ik zie er naar uit en toch… met drie hooggevoeligen in ons gezin is het steeds zoeken hoe met de gevoeligheid om te gaan. Dit hebben we met vallen en opstaan geleerd. Ik wil graag met jullie delen wat wij doen. En heb je aanvullende tips, dan hoor ik die graag!

1. Koptelefoons tijdens de reis

Ik weet dat het niet het meest gezellige is, maar goed om je af te sluiten voor vervelende geluiden tijdens de reis. We reizen naar Groot Brittannië met de auto en de boot. Het is dan soms lastig om het geluid van motoren of van luide medepassagiers buiten te sluiten. Daarom nemen we oordopjes mee voor de telefoon of tablet. Mijn dochter heeft op Spotify een vakantielijst samengesteld en mijn zoon heeft zijn favoriete games. Zelf heb ik luisterboeken gedownload van de Luisterbieb. We nemen ook een stok kaarten mee om samen een spelletje te doen, of we gaan naar het dek om naar de golven te kijken. Als de vermoeidheid toeslaat of er te veel mensen om ons heen zijn, dan sluiten we onszelf af van de buitenwereld. Anders wordt het ook geen gezellige boel, geloof me!

2. Gronden

Als we aankomen op een bestemming, lopen we eerst rond om de accommodatie te bekijken. Daarna ga ik zitten. Ik kijk om me heen en neem alles in me op. Als ik dit niet doe, raak ik gestrest.

Ik doe een oefening om te gronden, om niet overweldigd te raken. Ik ga stevig zitten en voel de grond onder mijn voeten. Dan richt ik mijn aandacht van mijn voeten naar mijn onderbenen, bovenbenen, buik en zo verder tot aan mijn hoofd. Daarna ga ik weer naar beneden met mijn aandacht. Mijn kinderen noemen dit ‘Door je lijf gaan’. Als ze moeite hebben om te slapen na een dag vol prikkels, doe ik de oefening met hen samen.

3. Vermijden van te drukke plekken

Voor ons werkt het om hele drukke plaatsten te vermijden. In de natuur werkt dat beter dan in de stad. Tijdens de rondreis in Ierland gaan we vooral naar plekken ‘In the middle of nowhere’ dat vind ik geweldig. Ook in steden is het mogelijk om rustige plekjes te vinden. Wist je bijvoorbeeld dat er achter de Sacré Coeur een heel mooi park is, waar bijna geen mens te vinden is? Ook op stranden kan het druk zijn. Dan komen de oordopjes weer van pas, lekker in de zon liggen met een muziekje op! Bij mij helpt het ook om een stuk te zwemmen in de zee.

4. Niet te veel plannen

We houden er van om tijdens de vakantie veel te bekijken. Het is dan de kunst om niet te veel te plannen op een dag. Als ik te veel wil, loopt de stress al op voordat we de dag begonnen zijn. Dan is het belangrijk om keuzes te maken. Wat wil ik nu echt zien? En wat vinden de kinderen leuk om te doen? Door hen te betrekken bij de invulling van de dag, hebben we veel meer plezier. Voor gevoelige kinderen is het belangrijk om na een vakantiedag met verschillende activiteiten te ontladen. Lekker lezen, knutselen of naar muziek luisteren. Dit kan ook binnen onder een deken, terwijl de zon schijnt. Soms is dat nodig om weer op te laden. En na een vollere dag weer een rustige dag, werkt bij ons ook heel goed!

5. Voldoende eten en drinken

Vooral mijn dochter en ik reageren op te weinig eten. Dan worden we namelijk echt heel chagrijnig! Dus we zorgen altijd dat we koekjes of crackers meenemen, om op tijd te kunnen eten. Als je hooggevoelig bent is het belangrijk om iets kleins te eten zodra je maag begint te rammelen. Wij nemen dus altijd iets mee, zeker als we de natuur in gaan en geen winkels tegenkomen.

Zo wordt het een super vakantie en gaan we lekker genieten. Met af en toe chagrijn, maar veel vaker een lach en geluksmomenten!

Is jouw kind hooggevoelig en heeft hij of zij hier last van? Ik begeleid kinderen bij het omgaan met hooggevoeligheid. Neem gerust contact met me op.