Max uit groep 6 komt in mijn praktijk voor schrijfles, omdat hij zelf aangeeft dat hij een beter leesbaar handschrift wil.
Zijn motorische ontwikkeling is onvoldoende om vloeiend te kunnen schrijven in de basisschool. En dit is niet alleen bij hem zo. Er zijn steeds meer kinderen met een slordig handschrift. Soms vragen zij aan hun ouders of zij extra schrijflessen kunnen krijgen. Omdat een goede schrijfvaardigheid ook bijdraagt aan andere schoolse vaardigheden, zoals lezen en spelling, is dit een verstandige keuze.

Maar hoe krijg je nu een goed handschrift? Hiervoor is zowel een goede grove en fijne motorische ontwikkeling van belang als een ontspannen schrijfritme. Schrijfproblemen kunnen ontstaan als kinderen de basismotoriek voor het schrijven niet goed ontwikkeld hebben.

Invloed grove en fijne motorische ontwikkeling op schrijven

Om te leren schrijven is een goede grove en fijne motorische ontwikkeling nodig. Bij de grove motoriek kun je denken aan bewegingen als lopen, dansen en fietsen. Kleinere bewegingen, waarvoor meer concentratie nodig is, vallen onder de fijne motorische ontwikkeling. Knippen, schrijven of veters strikken, zijn voorbeelden hiervan. Op de website van www.kijkopontwikkeling.nl kun je hier meer over lezen.

De grove en fijne motoriek zijn bij het leren schrijven nauw met elkaar verbonden. Er wordt gewerkt vanuit grote bewegingen met het gehele lichaam, naar fijne bewegingen met de polsen, handen en vingers.

Schrijven is complex

Schrijven in de basisschool is een lastige activiteit, die niet vanzelf aangeleerd wordt. Voordat een kind kan gaan schrijven, zijn een aantal stappen in de ontwikkeling van de hersenen noodzakelijk, die het schrijven mogelijk maken. Volgens Raghnild A. Oussoren, ontwikkelaar van de methode Schrijfdans, is schrijven een complex proces, waar cirkelvormen en rechte lijnen elkaar aantrekken en afstoten.

Verwarring

Raghnild A. Oussoren geeft aan dat er bij kinderen verwarring kan ontstaan als de basisbewegingen voor het schrijven niet voldoende geoefend worden. Ook bij de methodiek Schrijfpedagogische hulpverlening is één van de basisregels dat de overgang van losse krabbels naar het vaste schrijven in de basisschool, met bijbehorende afspraken, niet te snel moet gaan.

Geef het de tijd!

Zowel de methode Schrijfdans als Schrijfpedagogische hulpverlening zijn geïnspireerd door de schrijftherapie van Magdalena Heermann. Zij zegt dat schrijfbewegingsoefeningen het kind de tijd geven om te ontspannen, door de herhaling komt er ritme en wordt de motoriek losser. Die tijd heeft een kind ook nodig.

Groep 2 en 3: op zoek naar ritme

In groep 2 wordt aandacht besteed aan oefeningen voor voorbereidend schrijven in de basisschool. Dit houdt in dat kinderen basisbewegingen voor het schrijven maken. Kinderen maken op een speelse manier rechte en ronde lijnen, zoals cirkels, lussen en driehoeken. Op de pagina klasvanjuflinda.nl staat omschreven hoe dit in de kleuterklassen geoefend wordt.

In groep 3 starten kinderen met het aanleren van schrijven van de letters en cijfers volgens een lesmethode. Ook leren zij de regels die daarbij horen. Regels zijn bijvoorbeeld waar je begint bij het schrijven van een letter en de manier waarop je hoort te zitten als je schrijft.

Overgang naar groep 3 en schrijfproblemen

Als de beheersing van de basisbewegingen in groep 3 nog onvoldoende is, maar een kind zich wel aan de regels van het schrijven van letters moet houden, kan dit leiden tot schrijfproblemen.

Bij de overgang naar groep 3 bestaan er verschillen in motorische vaardigheden bij kinderen. Dit komt mede door de leeftijdsverschillen in een groep, door vroege en late leerlingen, maar ook door verschil in snelheid van motorische ontwikkeling.

Toch start ieder kind begin groep 3 met het schrijven volgens een methode. Kinderen met een minder goede motorische ontwikkeling haken dan af en raken gefrustreerd. Voor hen is het belangrijk om ook in groep 3 (en hoger) de basisbewegingen te blijven oefenen. Zij zullen zo sneller leren schrijven dan dat zij veelvuldig de letters oefenen.

Voorbeeld uit mijn praktijk

Voor Lara uit groep drie was de overgang te snel gegaan. Zij had de basis schrijfbewegingen nog niet voldoende ontwikkeld, waardoor zij geen goede schrijfvaardigheid bezat. Daarom kwam ze voor schrijfles in mijn praktijk.
Door de schrijfbewegingen op een speelse manier met Lara te oefenen, ontspande ze. De tweede keer dat ze kwam, was haar fijne motorische ontwikkeling met sprongen vooruit gegaan.

De eerste keer kwam ze aarzelend binnen, omdat ze niet wist wat ze kon verwachten. Toen ik haar vertelde dat we een vulkaan gingen nadoen en dat ze op het krijtbord mocht tekenen, begon ze te stralen. Op het ouderwetse schoolbord in mijn praktijkruimte hebben we de vulkaan getekend op de bijbehorende Schrijfdansmuziek. Deze oefening is goed voor de grofmotorische ontwikkeling. De fijne motoriek heeft ze geoefend door op een blad met potlood kleine krullen, lijnen en kleine rondjes te zetten, waarbij ze tegelijkertijd kleine vulkanen tekende.
Dit is een mooie combinatie van bewegingen die belangrijk zijn voor de ontwikkeling van een goede schrijfmotoriek.

Krampachtigheid en ontspanning

Als de schrijfmotoriek niet voldoende ontwikkeld is en kinderen hun best doen om netjes te schrijven, doen zij dit vaak door de pen te stevig vast te houden. Op die manier proberen zij controle te houden over hun handschrift. Zo ontstaat een krampachtige schrijfwijze, die erg vermoeiend kan zijn. Het herhalen van de basisbewegingen, werken met scheerschuim en ademhalingsoefeningen kunnen hierbij helpen.

Nog een voorbeeld

Max, de jongen waar ik mijn verhaal mee begon, hield zijn pen krampachtig vast bij het schrijven. Ook zaten zijn schouders bijna tegen zijn oren. Dit zie ik vaak bij kinderen die ik schrijfles geef. Met Max heb ik vooral gewerkt aan ontspanning.
Daarbij heb ik met hem ook geoefend met het goed aanleren van het methodisch handschrift. De methode Schrijfdans 2 heeft goede oefeningen om ontspannen aan elkaar te leren schrijven.

Cursus Schrijfdans

Merk je dat je zoon of dochter moeite heeft met schrijven en herken je wat ik hierboven schrijf? Denk dan eens aan de cursus schrijfdans.

Maandag 4 maart is er een mogelijkheid voor het volgen van een gratis proefles, zodat kinderen zelf kunnen ervaren hoe leuk schrijfdans is.

Daarbij gaan we veel tekenen en verhalen bedenken, dus ook als je een creatief kind hebt (met vloeiend handschrift), is deze cursus erg leuk.

NB. I.v.m privacy zijn de namen van de kinderen gefingeerd en de foto van de jongen komt van Pixabay.